National Security Agency

Prace nad pistoletem maszynowym Skorpion zaczęły się w późnych latach pięćdziesiątych i prowadzone były przez Miroslava Rybara. Celem badań było opracowanie broni do obrony osobistej, skuteczniejszej od pistoletu, ale niewiele od niego cięższej. Pistolet maszynowy Skorpion był opracowany z myślą o wprowadzeniu go na uzbrojenie funkcjonariuszy czechosłowackiej milicji, których przepisową amunicją była 7,65x17SR. W 1963 pracownicy czechosłowackiego MSW otrzymali mały i lekki pistolet maszynowy, który pozwalał prowadzić ogień o dużym natężeniu, celniejszy i o większym zasięgu niż standardowe pistolety CZ-50. Wkrótce Skorpion został przyjęty także do uzbrojenia armii czechosłowackiej jako broń dowódców niższego szczebla, kierowców, załóg wozów bojowych. Skorpion używany był też w różnych jednostkach specjalnych, ponieważ broń działająca na amunicję kaliber 7.65x17 Browning/.32ACP może być łatwo wyciszona.

Pierwsze prototypy powstały w 1959 roku, oficjalnie weszły na rynek w 1961 roku pod nazwą "Samopal Vzor 1961" (SA Vz.61). Produkowana na licencji w Jugosławii, stała się tam bronią przyboczną oficerów. Ze względu na niewielką wagę, łatwość wyciszania i możliwość strzelania z jednej ręki, pistolet maszynowy Skorpion często używany jest przez różne ugrupowania terrorystyczne i dlatego zyskał określenie "broni terrorystów". Z tego właśnie pistoletu maszynowego zginął włoski polityk Aldo Moro, zastrzelony przez Czerwone Brygady. Oprócz tego Skorpion jest łatwo dostępny na terenie Europy: w latach 90 zaginął cały wagon wypełniony tymi pistoletami maszynowymi, a jeszcze niedawno pracownicy w Uherskim Brodzie wynosili części i składali Skorpiony poza fabryką.

Skorpion działa na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka swobodnego, podpartego dwiema sprężynami powrotnymi. Zamek porusza się w wytłoczonej ze stalowej blachy komorze zamkowej o prostokątnym przekroju. W wycięciach po obu jej bokach poruszają się tzw. "knofliky" służące do napinania zamka. Takie obustronne rozwiązanie rękojeści napinania zamka sprzyja przeładowaniu Skorpiona zarówno przez strzelców prawo- jak i leworęcznych. Okno wyrzutowe łusek znajduje się na wierzchu komory zamkowej, przez co zużyte łuski są wyrzucane pionowo do góry. W przypadku prowadzenia ognia z broni trzymanej przy biodrze lub przed sobą, na wysokości pasa może to spowodować uderzenie łuską w twarz strzelającego.

Mała masa zamka broni powoduje nadmierny wzrost szybkostrzelności utrudniający prowadzenie ognia seryjnego i panowanie nad bronią. Skorpion został zatem wyposażony w bezwładnikowy mechanizm opóźniający ruch zamka z ponad 1000 do 840 strzałów na minutę, umieszczony wewnątrz uchwytu pistoletowego.

Skorpion zasilany jest z magazynków dołączanych w klasycznym układzie, przed chwytem pistoletowym i spustem. Po ostatnim strzale i opróżnieniu magazynka zamek pozostaje w tylnym położeniu. Dołączenie do broni pełnego magazynka powoduje zwolnienie zamka do przedniego położenia, wraz z wrzuceniem pierwszego naboju do lufy. P.m. jest zatem natychmiast gotowy do strzału.

Okrągły przycisk zwalniania magazynka znajduje się po lewej stronie broni, za włazem magazynka. Po lewej stronie, nad chwytem pistoletowym umieszczony jest bezpiecznik-przełącznik rodzaju ognia. Posiada on trzy nastawy: 20-ogień ciągły, 0- broń zabezpieczona, 1-ogień pojedynczy. Na przyrządy celownicze p.m. składa się muszka w osłonie i celownik przerzutowy na 75 i 150 m.

Skorpion posiada kolbę z drutu stalowego, składaną na wierzch komory zamkowej. Kolba ta może zostać natychmiastowo rozłożona poprzez energiczne podbicie jej stopki, obejmującej w stanie złożonym lufę pistoletu. Broń ma małą masę i gabaryty. Dzięki temu można strzelać ze Skorpiona bez użycia kolby, nawet trzymając go w jednej ręce.

Vz. 61 Skorpion jest wyjatkowo małym, lekkim i dobrze działąjącym pistoletem maszynowym. Jest to jednak broń bardzo skomplikowana i mało efektywna w swej klasie. Wynika to głównie z charakterystyki amunicji 7,65 mm Browning, jaką strzela broń. Używana w Skorpionie amunicja 7,65 mm zapewnia małą masę broni, słaby odzrzut i i bardzo dobre wyciszenie wystrzału. Energia wylotowa tego naboju jest jednak bardzo niska-mniejsza niż energia sportowej amunicji 5,6 mm do niektórych kbks. Niska energia pocisku, słaby zasięg i celność na dłuższych dystansach sprawia, że vz. 61 Skorpion jest o wiele mniej skuteczny od pistoletów maszynowych na amunicję 9 mm Parabellum czy nawet Makarowa.

W latach sześćdziesiątych zaprojektowane zostały kolejne wersje Skorpiona: vz. 64 na amunicję 9 mm Browning Short, vz. 65 na 9 mm Makarowa, vz. 68 na 9 mm Parabellum. Skorpion vz. 68 mógł być wyposażony w kolbe drewnianą stałą, miał dodatkową nastawę celownika na 250 m, trzy rodzaje magazynków: 10, 20 i 30 nb. Pociski wystrzeliwane z tego p.m. osiągały prędkość 400 m/s i energię 490 J. Żaden z tych modeli nie wszedł jendak do produkcji seryjnej.

Vz. 61 Skorpion był eksportowany do Angoli, Mozambiku, Egiptu, Iraku, Libii, Ugandy. Używano go również w Afryce, Ameryce Środkowej, w jednostkach specjalnych Korei Północnej. Na począt6ku lat osiemdziesiątych licencję na produkcję Skorpiona zakupiła jugosłowiańska firma Zastawa. Produkowała ona p.m. M-84, który posiadał chwyt pistoletowy z czarnego tworzywa sztucznego zamiast drewnianego. Pod koniec lat osiemdziesiątych Zastawa rozpoczęła produkcję M-84A. Była to wersja Skorpiona na amunicję 7,65 lub 9 mm Browning, strzelająca tylko ogniem pojedynczym, przeznaczona dla policji i na rynek cywilny.

Ceska Zbrojovka również wypuściła na rynek samopowtarzalne wersje Skorpiona na amunicję 7,65 mm i 9 mm Browning (z charakterystycznie prostym magazynkiem) o oznaczeniu CZ-91S. Istniała również możliwość produkowania maszynowych vz. 82 na amunicję 9 mm Makarowa i vz. 83 na 9 mm Browninga. Nowsze wersje czeskich Skorpionów produkowano z chwytami wykonanymi z tworzywa sztucznego. Chwyty drewniane oferowano w modelach "ozdobnych", w których część metalowych elementów wykonano w kolorze naturalnej stali.

Dostępna w Polsce samopowtarzalna wersja Skorpiona często używana była przez firmy ochroniarskie. CZ-91S poza efektywnym wyglądem nie przewyższa jednak w niczym większości współczesnych pistoletów samopowtarzalnych na amunicję 9 mm Parabellum. Ma natomiast większe wymiary, jest trudniejszy do ukrycia i szybkiego wydobywania. W praktycznym starciu strzały oddane z "cudownej dziewiątki" stanowią większą siłę ognia niż słabe 7,65 mm pociski wystrzelone ze Skorpiona.